మత్స్య ద్వాదశి విష్ణువుకు అంకితం చేయబడింది. ఈ ఆచారం విష్ణువు యొక్క మొదటి అవతారానికి మత్స్య లేదా చేపగా అంకితం చేయబడింది. వీరు సత్య యుగంలో భూమిపైకి వచ్చారు. మార్గశిర్ష మాసం శుక్ల పక్ష పన్నెండవ రోజున మత్స్య ద్వాదశి జరుపుకుంటారు. మార్గశిర్ష ద్వాదశి నాడు మత్స్య ద్వాదశి, అపరా ద్వాదశి, రాజ్య ద్వాదశి, సునామ ద్వాదశి, తారక ద్వాదశి, అఖండ ద్వాదశి వ్రతాలు, దశావతార వత్రం, సాధ్య వ్రతం, శుభ ద్వాదశి వ్రతాలు ఆచరిస్తారని చతుర్దర్గ చింతామణి ద్వారా తెలుస్తుంది.
హిందూ పురాణం ప్రకారం, ‘మత్స్య అవతారం’ అనేది ‘మహాప్రలయం’ సమయంలో కనిపించిన ఒక కొమ్ము గల చేప. విష్ణు దేవాలయాలలో ప్రత్యేక పూజలు చేస్తారు. ఆంధ్రప్రదేశ్‌లోని తిరుపతిలో ఉన్న ‘నాగళపురం వేద నారాయణ స్వామి ఆలయం’ విష్ణువు మత్స్య అవతారానికి అంకితం చేసిన ఏకైక ఆలయం. భూలోకంలో 3 కోట్ల తీర్థాలున్నాయి, అవన్నీ మార్గశుద్ధ ద్వాదశి అరుణోదయ వేళ తిరుపతి కొండమీదపై స్వామి పుష్క రణిలో ప్రవేశిస్తాయని పురాణాల్లో ఉంది. అందుకే ఏడుకొండల వెంకటేశ్వర స్వామి పుష్కరిణికి ఈనాడు తీర్థదినంగా పూజిస్తారు.
మత్స్య ద్వాదాశి యొక్క ప్రాముఖ్యత :-
ద్వాదశి రోజు విష్ణువు యొక్క మత్స్య అవతారాన్ని ఆరాధించడం మత్స్య ద్వాదశి ని చేయడం భక్తుడికి మోక్షం లభిస్తుంది. మత్స్య భగవంతుడిని ఆరాధించడంలో అనుసరించాల్సిన ఆచారాలు, సంప్రదాయాలు మరియు ఆచారాల గురించి మత గ్రంథాలలో ప్రస్తావించబడలేదు.
మత్స్య అవతారం :-
సత్య యుగంలో, విష్ణువును ప్రసన్నం చేసుకోవడానికి ఒక రాజు తీవ్రమైన తపస్సు చేశారు. ఒక రోజు అతను కృతమల నదిలో ఉన్నప్పుడు అతని ముడుచుకున్న చేతుల్లో ఒక చిన్న చేప కనిపించింది. అతను చిన్న చేపను తిరిగి నీటిలో వదిలి పెట్టబోయాడు, కాని పెద్ద చేపలకు భయపడుతున్నందున చేప అలా చేయవద్దని కోరింది. రాజు దానిని ఒక చిన్న కూజాలో ఉంచి అతనితో తీసుకువెళ్ళాడు. చేప కూజాకు చాలా పెద్దదిగా పెరిగింది. రాజు చేపను ఒక చెరువులో పెట్టాడు. ఆ చేప మళ్ళీ చెరువు, నదులు, సముద్రానికి చాలా పెద్దదిగా మారింది. రాజు గారి అభ్యర్థన మేరకు ఆ చేప దాని వాస్తవ రూపాన్ని వెల్లడించింది. విష్ణువు రాజు యందు ప్రత్యక్షమై ఏడు రోజుల్లో గొప్ప వరద ప్రపంచాన్ని నాశనం చేస్తుందని చెప్పాడు. అతను అతి పెద్దదైన పడవను నిర్మించాలని మరియు అన్ని రకాల విత్తనాలతో పాటు అన్ని జీవులను తీసుకురావాలని రాజుకు సలహా ఇచ్చాడు. తన కొమ్ముకు కట్టడానికి సర్పం వాసుకిని తాడుగా ఉపయోగించాలని ఆదేశించాడు. పడవను జాగ్రత్తగా చూసుకునే ఒక కొమ్ము చేప మత్స్య అదృశ్యమయ్యాడు. ఇంతలో, ముని అవసరమైన అన్ని ఏర్పాట్లు చేశాడు. ఒక విధిలేని రోజున, భూమిపై వర్షం కురిసింది, మరియు ఒక కొమ్ము గల చేప తిరిగి కనిపించింది. రాజు సర్పాన్ని మత్స్య కొమ్ముకు కట్టాడు. మత్స్య వారిని హిమవన్ పర్వతానికి తీసుకువెళ్ళాడు. మత్స్య భగవంతుడు వేదాలు, పురాణాలు, సంహితలు మరియు శాశ్వతమైన సత్యాల జ్ఞానాన్ని రాజుకు వెల్లడించాడు.
– వల్లూరి పవన్ కుమార్ (విప్ర ఫౌండేషన్)